مفردة "الصوصمتیّة" منحوتة من لفظتین هما "الصوت والصمت"، وتدلّ علی اقتران وامتزاج هاتین الظاهرتین فی النص الواحد. للصوصمتیّة دلالات خاصّة یرکز علیها الشاعر لنقل مشاعره وانفعالاته للمتلقی، وقد نجدها حاضرة بقوّة فی بعض القصائد النثریّة التی اعتمدت فی بناءها الفنی علی لغة ثنائیّة قائمة علی الإیحاء. ظاهرة الصوصمتیّة تُعتبَر من الثنائیات والمفارقات الضدیّة التی یوظّفها الشاعر فی النص للتعبیر عن اللاجدوی والواقع المتناقض. وتُعدّ من أهمّ التقانات الأسلوبیّة التی شکلت حضوراً واسعاً ومکثّفاً فی دیوان "أصابع المطر" للشاعر العراقی حبیب السامر. هذا المقال وفقاً للمنهج الوصفی ـ التحلیلی، یهدف إلی دراسة لغة الصمت وما تنتجه من أصوات ودلالات فی دیوان "أصابع المطر" لکی یکشف الجوانب المسکوت عنها فی خفایا النص الشعری. تظهر الصوصمتیّة فی نصوص السامر کلغةٍ وسطیّة فی أشکال مختلفة منها استنطاق الصمت وامتزاجه بالأصوات، والهرطقة الصمتیّة التی تثیر المتلقی وتحرّضه علی اقتحام العالم الداخلی للنص، وأخیراً الصوصمتیّة المتجسّدة بالصور البصریّة کالتنقیط والتفتیت والأشکال الهندسیّة. وقد توصّل البحث إلی نتائج أهمّها أنّ الشاعر استخدم "الصمت" استعمالاً مجازیاً لیعبّر عن حالة التناقض والتمزّق، وعن حالاته النفسیّة وإسقاطاته الروحیّة فی مواجهة اللاجدوی. وفی ظل الظروف القاسیّة التی تسود العراق، الصوت عند السامر یمثّل العجز والخواء، ویصبح عاجزاً عن إیصال الفکرة، فیمتزج مع الصمت ومدلولاته لتتشکل لغة ثالثة (صوصمتیّة) أکثر إیحاءاً وعمقاً.

نزع الشعر الحدیث الی السرد باعتباره عنصرا فعالا فی انفتاح النص ورفده بطاقات دلالیه وشعوریه وفکریه، تجعله متحرکا نحو آفاق وروی جدیده. اعتمدت القصیده النثریه علی السرد وتقنیاته للتعبیر عما یدور فی خلد الشاعر، ومن هولاء الشعراء الذین اقبلوا علی توظیف العناصر السردیه فی نتاجاتهم الشعریه هو الشاعر العراقی حبیب السامر. تهدف هذه الدراسه الی الوقوف علی تمحیص البناء السردی فی قصیده «عصا الخرنوب» للشاعر حبیب السامر، وابراز اثر هذا البناء فی تحقیق العمق الفنی للبوره الدلالیه. وسوف نتناول التشکیل السردی فی هذه القصیده من خلال تسلیط الضوء علی مجموعه من العناصر التی شکلت بنیه النص، وذلک عبر تجلیاتها السردیه المتمثله ب: الفضاء الکرونوتوبی (وحده الزمان والمکان)، والشخوص، والبولیفونیه (تعدد الاصوات)، والحدث، وقد توصلنا الی نتیجه مفادها ان الشاعر فی هذه القصیده یتجاوز القوالب الشعریه الجاهزه ویتخذ لغه سردیه تواصلیه قائمه علی التاویل، فقد استثمر بعض عناصر السرد لانجاز نص منفتح علی مقومات الاجناس الادبیه الاخری بغیه التعبیر عن مقتضیات الفکره والشعور، کما قدم نمطا حداثویا بدفقات شعوریه یتناسب مع روح العصر بتحولاته الفنیه والفکریه.

نظر به اهمیت نقد علمی و ادبی در شناساندن نقاط قوت و ضعف نگاشته های مختلف، شاید بتوان ادعا کرد که ارزش نقد آثار از خود آن ها کم تر نیست. از این ره گذر، پژوهش حاضر با روش توصیفی تحلیلی به بررسی و نقد کتاب البنی الأسلوبیة دراسة فی الشعر العربی الحدیث، اثر کمال عبدالرزاق العجیلی، پرداخته و ملاحظات مختصری درباره ی آن در دو جنبة شکلی و محتوایی بیان داشته است. مهم ترین یافته های این بررسی و نقد بیان گر آن است که برخی نواقص و کاستی ها در هر دو جنبة شکلی و محتوایی یافت می شود که برخی از آن ها عبارت است از وجود برخی خطاهای تایپی و نگارشی، عام بودن موضوع، اشاره نکردن به پیشینة تحقیق، ارائة برخی مطالب بدون توجه به آمار، جذابیت نداشتن عنوان اثر و وضوح آن، و جامعة آماری بسیار زیاد که مانع ارائة تحلیل های دقیق و عمیق ازسوی نویسنده شده است. هرچند نباید ازنظر دور داشت که کتاب محاسن فراوانی هم دارد، مانند نقد و تحلیل دیدگاه های دیگران، تازگی و نوآوری ازلحاظ تطبیق دیدگاه جدید بر متون شعری، تعریف دقیق اصطلاحات تحقیق، دوری از استطراد و بیان مطالب خارج و غیرمرتبط به موضوع مطرح شده، پرهیز از تکرار مطالب، ارجاعات دقیق، بهره گیری از مستندات و منابع و مآخذ فراوان و معتبر در موضوع.

کتاب دانشگاهی امروزه ابزاری مهم برای آموزش به دانشجویان و انتقال اندیشه ها به ایشان است. از همین رو، نقد کتاب دانشگاهی درپی آن است تا این گونه کتاب ها را براساس شاخصه هایی استاندارد بررسی و زمینة بهره وری هرچه بیش تر از این رکن مهم آموزش عالی را فراهم کند. نوشتار حاضر درپی آن است تا با روش توصیفی تحلیلی و براساس شاخصه های ارزیابی شکلی، ساختاری، زبانی، و محتوایی کتاب لغة الشعر العربی الحدیث، مقوماتها الفنیة و طاقاتها الابداعیة نوشتة «سعید ورقی» را بررسی کند و نقاط قوت و ضعف آن را در حوزة نقد شعر معاصر عربی بشناساند. مهم ترین نتایج عبارت اند از شاخصه های ظاهری هم چون طرح جلد، طراحی صفحه، و برجسته سازی در نگارش رعایت شده است، هرچند عنوان روی جلد برجستگی لازم را ندارد. زبان اثر علمی، تخصصی، و متناسب با موضوع و سطح ویژة مخاطبان خود است. فصول کتاب باعنوان کاملاً تناسب دارند. در ترتیب و چینش فصل ها و باب ها نوعی تسلسل منطقی و علمی دیده می شود. کتاب موردبحث جامعیت و روزآمدی لازم را دارد و توانسته با کتاب های هم سطح خود ارتباط برقرار کند.

یعد توظیف الأسطورة من إحدی الأدوات التعبیریة الجمالیة التی اهتدی إلیها شعراء الحداثة، واستعانوا بها فی شعرهم، وقد عظم توظیفها فی الشعر الحدیث حتی غدت من أهم ظواهر الأدب الحدیث والمعاصر، وشکل استعمالها سمة من سمات الأدب الحدیث فما یکاد یکون هناک عمل شعری یخلو من الإشارات الرمزیة والأسطوریة، وفی محاولة البحث حول نمط المرأة الشاعرة فی توظیفها الأسطوری، المتناغم مع الطبیعة، تخرج لنا الأسطورة، ویخلق منها صورة ماورائیة أو عجائبیة، فالأساطیر حاضرة فی أشعارها، واستخدمت العدید منها فی نصوصها الشعریة حتی تحرر من خلالها رسائل نصیة تشیر إلی واقعها الشعری، وکیانها الفلسفی والفکری فی الحیاة. أتاح لنا هذا البحث وعبر المنهج التحلیلی المقارن النظر فی تجلیات الأسطورة فی الشعر النسوی، وسلط الباحثون الضوء علی الأدب النسوی وتأثیر الأدب الغربی فی الثقافة العربیة من خلال عقد مقارنة بین أنموذجین من شاعرات الأدب الحدیث، متمثلا بـ(إدیث سیتویل 1887- 1964 / ونازک الملائکة 1923- 2007)، إن ما جعل کتابة هذا البحث کضرورة عند الباحثین هو الغایة من استحضار المضامین الأسطوریة فی قصائد الشاعرات المعاصرات، وحاولنا من خلاله طرح إشکالیة توظیف الأسطورة فی الشعر النسوی الحدیث، واستدعاء الأسطورة بشکل مکثف عند الشاعرتین. تدل النتائج علی تأثیر الأدب الغربی فی التطور الشعری عند نازک بدلیل أن الرموز الإغریقیة هی المسیطرة علی النص الشعری عندها، کما أن هناک بعض الأساطیر الدینیة تبنتها نازک فی خطابها وفقا للروایات المسیحیة، أما إدیث فکانت تخلق رموزاً وصوراً غیر مألوفة من إبداعات عالمها الخاص، ومن خلال هذه الدراسة التوظیفة للأسطورة بین الأدبین العربی والغربی نجد صورة الأسطورة فی معالم الخیال بین الشاعرتین التی تعبر عن النص اللغوی الفنی الممزوج بالتعابیر الملائمة للواقع وکانت لنا الریادة فی استخدامها من خلال دراستنا للثقافتین، یتبین أن توظیف الأسطورة هو نوع من الرجوع إلی الحیاة البدائیة الأولی

یتطرق هذا المقال إلی الشاعرة العراقیة نازک الملائکة التی لها دور أساسی وهام فی الشعر العربی الحدیث ما بین الأربعینات والستینات من القرن الماضی، المرأة التی دخلت معرکة أدبیة یخوضها الرجال وقامت بالإبداع، فظهرت کمبدعة فی مجال الشعر. هی تتعلق بالمذهب الرومانسی الذی یقوم أساسه علی الإبداع دون التقلید و إنها من ممثلی المذهب الرومانسی فی العراق، التی استطاعت أن تبلغ الرومنسیة إلی ذروتها فی العراق مع أنها دخلت العراق متأخرة بالنسبة إلی البلاد العربیة الأخری. کانت نازک الملائکة من رواد التطور الشعری، التطور الذی عم أقطار العالم. و هی من أفضل شاعرات الوطن العربی، لأنها شاعرة الإبداع والتجدید و ناقدة فی قضایا الشعر العربی. و هی عاشت فی عزلة عن بیئتها الثقافی و کانت أسیرة عالمها العائلی المحافظ بسبب أنها نشأت فی مجتمع لم یکن فی إمکان المرأة أن تبدی آراءها و لم تکن تقدر علی أن تحضر النوادی والجماعات الأدبیة و قبول هذه القضیة أن المرأة تختلط بالرجل فی الأماکن المختلفة والأسواق کان صعبا علی الرأی العام فی المجتمع.

کل حرکة أدبیة، شعرا کان أو نثرا، تحتاج فی نشأتها أو تطورها إلی بیئة مناسبة، ظهور الحماسة لدی الیونانیین والإیرانیین، یدل علی أن کل ظاهرة أدبیة لایمکن أن تنشأ فی الفراغ بل تستلزم ظروفا خاصة وأسبابا مناسبة للنمو والتطور. لم یکن الشعر العربی، منذ الجاهلیة حتی الیوم، بمعزل عن هذه السنة الأدبیة، فقد أثرت علیه جملة من المؤثرات علی مر العصور. أهمها القبیلة، والدین، والسیاسة، والحضارة والمغول، ثم الغرب.وهذه هی حرکة الشعر الحر التی ازدهرت فی الأقطار العربیة، کانت استجابة أو تلبیة لحاجات فنیة واجتماعیة وسیاسیة وثقافیة. وولادتها کانت فی العراق دون بقیة الأقطار، لأنه کان أکثر استعدادا بالنسبة إلی بقیة البلدان العربیة بما فیه من سیطرة الاستبداد والاستعمار، إضافة إلی تمتعه بتراث شعری قویم. وهناک أیضا علة العلل وهی أن رواد هذه الحرکة قد تأثروا بالتیارات الأدبیة التی کانت سائدة فی أروبا و الغرب، کما یضاف إلی ذلک أنهم ربما اطلعوا علی تیار الشعر الحر فی ایران وتطوراته التی بدأت قبل الشعر الحر بالعراق. من أهم ما حصل علیه هذا المقال الذی انتهج المنهج التحلیلی- التوصیفی، هو أن المؤثرات الاجتماعیة والسیاسیة ثم التعامل والتواصل مع الغرب کانت من العوامل الأساسیة التی أدت إلی ظهور الشعر الحر فی العراق.